Izvor: Filmske radosti | Kinoteka
Autor: Marjan Vujović
11/06/2014
Pronalazak, slučajan ili usled duge potrage, nekog starog filma, dovodi nas do dve različite priče: jedne u kojima likovi tog filma ponovo dobijaju život tokom projekcije i druge, intimnije i misterioznije same filmske kopije, sa svojim tajnama, svojim nečujnim prigovorima i pretenzijama.
Jedna kopija nitratnog filma nije samo film: ona je priča u priči; jedan nemi svet koji mogu da spoznaju samo oni koji umeju da čitaju na njemu bezbroj dragocenih poruka smeštenih u sličicama filmske trake, poput neke stene koju samo iskusni geolog može da prepozna ili drveta koje botaničaru otkriva vekove označene u svom stablu. Pronalazak nekog starog filma u nekom neistraženom delu arhiva, u nekom udaljenom uglu magacina, ili jednostavnije, u nekom tavanu ili podrumu stare porodične kuće je poput otvaranja stranica knjige koja opisuje istoriju mesta na kojem je ta filmska traka provela decenije od svoje poslednje projekcije.
Ali to je i istorija supstanci koje su činile samu traku, od nitrata srebra koji je činio emulziju do samog nosača koji je izdržao, onako kako je mogao u uslovima koji nisu primereni, pa čak i kutije koja je čuvala filmsku traku od vlage, vrućine i nezainteresovanosti svih onih koji nisu uspeli da prepoznaju, tokom svih tih godina, njen značaj. Arhivisti, istraživaču, nitratni film se, bio on nemi ili zvučni, otkriva kroz jezik tragova i znakova, jedan misteriozni svet koji se otvara pred onim koji se sprema da ga dešifruje; upravo tako komuniciraju istraživač i film, koristeći zajednički jezik strpljenja, polako analizirajući sličicu po sličicu, međunatpise, perforacije i najčešće ne tako lepe tragove koje je ostavilo vreme.
Groznica nitrata nije iracionalna strast: kopija nikada nije isto što i original, perforacije, zapisi na rubovima trake nikada ne ostaju iste na kopiji čineći da taj tajni jezik nestane i sa njim magija odnosa prema filmu. Čarolija polako nestaje, jer bez nitratnog filma nikada nećemo imati čistotu slike, tu prozirnost pa čak ne tako retko i boju; na svom originalnom nosaču nitratni film je savršen, sa svojom strukturom i svojim svetlom. Na žalost magija nitratnog filma nosi sa sobom svoju presudu: od trenutka kada nastane nitratni film započinje sopstveni proces propadanja. To je duga i neminovna agonija koju i najbolji uslovi čuvanja i konzervacije uspevaju samo da uspore.
Prateći faze propadanja nitratnih filmova moguće je razumeti nastojanja i rad arhivista na očuvanju ovog nasleđa: filmska traka koje je u procesu dekompozicije stvara gasove i hemijska jedinjenja koja oštećuju samu traku i emulziju, traka se skuplja, perforacije se zbližavaju čineći projekcije pa i sam pregled nemogućim a dalji hemijski procesi dovode do potpunog nestanka filma i pretvaranja u prašinu: tako nestaju mali svetovi, nastali često i pre više od jednog veka, želje i snovi ljudi koji su želeli da ispričaju svoje priče putem filma. Nitratni film je plemeniti predstavnik jedne epohe i ne može da čeka, on je prvi pravi hiroviti glumac vatrene naravi koji zahteva adekvatnu pažnju i čuvanje: kopija u svršenom stanju postaje zapaljiva na oko 170 stepeni celzijusa, ali je dovoljno samo oko 40 stepeni da bi se zapalila kopija koja je u fazi dekompozicije. Još jedno od prokletstava nitrata je i to što je nemoguće ugasiti ga. Njegovo sagorevanje proizvodi veliku količinu kiseonika koji i sam „hrani“ vatru. Navesti samo činjenicu da je polovina filmova snimljenih pre 1950. godine već izgubljena nije dovoljno da bi se objasnila trka protiv vremena u kojoj svakodnevno učestvuju arhivisti i restauratori kinoteka i filmskih arhiva u želji da sačuvaju i prenesu budućim generacijama jedno neponovljivo nasleđe.
Zahvaljujući Festivalu nitratnog filma, beogradska publika po šesnaesti put ima jedinstvenu priliku da vidi značajan broj filmova koji su poslednjih decenija bili daleko od očiju publike širom sveta i da se upozna sa čarolijom nitratnih pokretnih slika u jednom od retkih bioskopa na svetu gde je moguće njihovo javno prikazivanje.
16. Festival nitratnog filma je u toku u Muzeju jugoslovenske kinoteke u Kosovskoj ulici. Svratite kad prelistate katalog.
Podeli na:
