Izvor: Filmske radosti | Novosti
Autor: Radmila Radosavljević
17/06/2012
Jugoslovenska kinoteka obeležila je ove godine svoj dan i posebnim programom posvećenom Đorđu Đoki Bogdanoviću (1860-1914), jednom od prvih filmskih producenata na Balkanu.
Sećanje na čoveka koji je neprestano išao „ispred“ vremena u kome je živeo, industrijalca, avanturistu, filmofila, rodoljuba i jedinog producenta iz Srbije koji je zabeležio bitke Drugog balkanskog rata, pokazao se kao svojevrsni događaj – pred sam početak festivala Nitratnog filma, u njegovu čast, u Muzeju kinoteke otvorena je izložba „Srpski filmski producent Đoka Bogdanović“, a među biserima svetske kinematografije sa zapaljivih traka prikazan je i izbor filmova iz njegove produkcije, iz 1913. i 1914. godine.
Na izložbi su bila izložena lična dokumenta Bogdanovića, pasoš iz 1913, Pozivnica na Dvor iz 1900, Imovinski notes, Dozvola za kinematografske predstave, Program njegovog bioskopa „Kasina“ (kako se nekada zvao bioskop „Kozara“, koji je nedavno izgoreo u požaru)…
Sam život Đorđa Bogdanovića, kako je publika mogla da se upozna, nalikovao je uzbudljivom filmu – već kao dvadesetogodišnjak, zajedno sa braćom, osnovao je radnju, da bi vremenom postao vlasnik kafane „Ruski car“ i zakupac hotela „Imperijal“. A već 1911. postao je vlasnik hotela i bioskopa „Kasina“, prvog koji je zidan po ondašnjim propisima, odnosno, po Zakonu o radnjama. Ovaj boem i gospodin, kako su ga, takođe, upamtili njegovi savremenici, smatrao je da u životu mora da uradi i nešto više, mnogo značajnije i vrednije od sticanja bogatstva, nešto što je važno za istoriju, duh i kulturu njegovog naroda…
ČETIRI PROIZVOĐAČA
Do Prvog svetskog rata, u Beogradu su postojala četiri filmska „proizvođača“ – Svetozar Botorić, braća Savić, Đorđe Bogdanović i braća Cvetković. Francuski snimatelj Luj de Beri snimio je za Botorića 1911. više kratkih filmskih žurnala, među kojima su „Svečana predaja starih i prijem novih zastava“, „Odlazak kralja prestolonaslednika i princeze Jelene u Petrograd“… Botorić je osnivač Udruženja za snimanje srpskih filmova, koje je 1911. snimilo prvi srpski igrani film „Karađorđe“ ili „Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa“, u režiji Čiča Ilije Stanojevića, koji je, istovremeno, prvi igrani film snimljen u Srbiji, na teritoriji nekadašnje Jugoslavije, ali i na Balkanu.
„Đoka Bogdanović hteo je da zabeleži bitke koje je srpska vojska vodila u Prvom balkanskom ratu. Ali, dok se pripremao da ode na front rat je bio završen. Onda je imao u planu da uradi rekonstrukcije tih bitaka, ali je vrlo brzo izbio i takozvani Saveznički rat između Srba i Bugara. Bogdanović je uspeo da dobije sve dozvole da ode na front, i da kao jedini ratni snimatelj ostavi materijale o tim događajima“, zapisao je Aleksandar Erdeljanović, upravnik Arhiva Jugoslovenske kinoteke.
Zanimljivo je da se do 1982. godine smatralo da su filmovi Đoke Bogdanovića izgubljeni, a zapravo, njegovi mnogobrojni naslednici čuvali su ih kao najvrednije porodično nasleđe – za njih je to bila relikvija koju su skrivali od stranih okupatora u Prvom i u Drugom svetskom ratu, i od domaćih neprijatelja. Vest da Bogdanovićevi filmovi ipak postoje, bila je senzacionalna – posle 80 godina Jugoslovenska kinoteka otkupila je najveći deo ovog fonda, restaurirala ga i, po rečima Erdeljanovića, sada ga je stavila pred sud javnosti.
Ove godine Jugoslovenska kinoteka izdala je prvi DVD sa 11 Bogdanovićevih filmova, a iduće godine objaviće i drugi. Dela trećeg producenta po redu u Srbiji, uz nekoliko desetina snimljenih dokumentarnih materijala o Beogradu i događajima u njemu, smatraju se posebno vrednim – Đorđe Bogdanović je za vreme Drugog balkanskog i početkom Prvog svetskog rata, sa svojim snimateljima, među kojima se isticao Rus Samson Černov, bio jedini producent koji je zabeležio pobedonosni put srpske vojske i oslobođenje Stare i Južne Srbije.
BEOGRADSKE PRIČE
U bioskopu „Kasina“ Đorđa Bogdanovića prikazivale su se i priče iz „beogradskog života“ – film „Kralj čarlstona“, u režiji Koste Novakovića, jednog od najznačajnijih pionira srpskog filma između Prvog i Drugog svetskog rata, inače apotekara po profesiji koji je imao sopstvenu drogeriju, nije zabeležio rekordnu gledanost. Ali, veliki uspeh kod publike i kritike doživela je socijalna melodrama „Grešnica bez greha“, koju je Kosta Novaković snimio po sopstvenom scenariju.
Podeli na:
